Yale Üniversitesi Yayınları direktörü John Donatich, Jytte Klausen’in kitabındaki çizimleri yayınlamama kararını açıklıyor ve savunuyor.

Yale Üniversitesi Yayınları’nın Jytte Klausen tarafından yazılan The Cartoons That Shook the World (Dünyayı Sarsan Karikatürler) kitabını Danimarka’da çizilen karikatürleri dahil etmeden yayınlama kararına dair tartışmalar, kitabın 2009’da yayınlamasından sonra birkaç ay devam etti. Karikatürlerin ve Hz. Muhammed çizimlerinin yayınlanmaması, bunu bir sansür ya da akademik doğruluktan taviz olarak gören birçok kişiyi sinirlendirdi. Ben hala durumun bu ikisiyle de açıklanamayacağına inanıyorum.

Çizimlere yer vermek kitabı daha iyi bir kitap yapar mıydı? Muhtemelen; ama okur kısa sürede kitabın amacının karikatürlerin grafik analizini yapmak ya da Hz. Muhammed çizimlerinin bir tarihini sunmaya çalışmak olmadığını keşfedecektir. Kitap, Danimarka’daki karikatürlerin yayınlanmasından sonra yaşanan protestoların niteliğini ve kaynağını araştıran cesur bir dedektif hikayesi. Muhalefetin nasıl mobilize edilip siyaseten kullanıldığı ve kültürlerarası yanlış anlaşılmaların nasıl oluştuğu ve büyütüldüğü üzerine bilimsel bir çalışma.

Şubat 2006 yılında yayınladığı editöryel yazıda, New York Times gazetesi karikatürleri yayınlamama kararını “genellikle sebepsiz yere dini sembollere saldırmaktan kaçınan bir haber kurumu için mantıklı bir seçim” diye savunmuştu – “özellikle karikatürleri yazıyla betimlemesi çok kolayken”. Klausen kitabında onları betimlerken harika bir iş çıkarıyor.

Karikatürler kasten ve sebepsiz yere kaba ve küçük düşürücü. Bir kavga başlatmak için tasarlanmışlar. Kırıcı olmayı ve provoke etmeyi hedeflemişler. En iyi ihtimalle kötü bir zevkle yapıldıkları, en kötü açıdan kırıcı ve küçük düşürücü oldukları söylenebilir. Yale Üniversitesi Yayınları böyle bir işi asla sipariş etmezdi ya da özgün içerik olarak yayınlamazdı. Bunlar bile basmamak için yeterli sebep olabilir. Buna ek olarak, çizimler kolayca erişilebilir konumda. Şu anda bile Wikipedia’da ya da onlarca internet sitesinde görebilirsiniz. Son olarak başka bir tezle, karikatürleri ve ilgili çizimleri basmanın sadece yanlış anlaşılmaları daha da büyüteceği, kitabın dengeli ve bilimsel bir şekilde analiz etmeye çalıştığı çatışmayı tekrar alevlendireceği savunulabilirdi.

Bütün bu noktaları dikkate aldık. Fakat kendi başlarına yeterli değillerdi. Klausen’ın metin taslağını okuduktan sonra, ona telefon edip kitaba ne kadar hayranlık duyduğumu fakat karikatürleri yayınlamak konusunda kararsız olduğumu söyledim. Kitap kontratı karikatürleri yayınlamamızı zorunlu kılmıyordu ama bunu yapmayı çokça konuşmuştuk. Yazara kitabını karikatürlerle basacak başka bir yayıncıya gidebilme opsiyonunu sundum. O Yale Üniversitesi Yayınlarını bırakmak istemedi ve karikatürlerin basılmasının herhangi bir şiddet riski oluşturmadığına kuvvetle inandığını belirtti.

Benim aklımda hala soru işaretleri vardı. Konuyu öğrencilerin ve çalışanların kamusal güveni söz konusu olduğu durumlarda mecbur olduğum gibi üniversiteye sundum. Ben bir güvenlik uzmanı değilim ve hem kampüste, hem de Yale’ın uluslararası topluluğuna karşı oluşabilecek risklere karşı temkinli olmak gerektiğine inandım. Sabah kampüs yürüyüşümde öğrencilerin tüm enerjileriyle sınıflardan çıkışlarını izlerken onların karikatürleri yayınlamanın yaratacağı bir gerilimi istemeyeceklerini kalbimde çok iyi biliyordum.

Klausen’ın kendi kronolojisinden karikatürlerin Danimarka’daki bir gazetede 2005 yılında yayınlanmasının dünya çapında şiddet olaylarına ve 200ün üzerinde ölüme sebep olduğunu biliyorduk. Karikatürlerin tekrar yayınlanması da küresel düzeyde şiddete sebep oldu – en yakın örneği olaydan tam üç yıl sonra, çizimlerin internette dolaşmaya başlamasından uzun bir süre sonra, Haziran 2008’de yaşandı. “Gerektiğinde çalışanlarımızı tehdit ve tacizlere karşı korumak ahlaki sorumluluğumuzdur” diyerek Wendy Doniger’in ‘Hindistan’da Hinduizm’ kitabını geri çekme kararı veren Penguin Yayınları’na empati duydum.

Yale Üniversitesi Yayınları nezdinde üniversite, kıdemli akademisyenler, diplomatlar ve ulusal güvenlik uzmanlarına danıştı. Şiddet tehdidi üzerine en yetkin olan uzmanların büyük çoğunluğu, Yale Üniversitesi Yayınları tarafından karikatürler ya da Hz. Muhammed’in diğer çizimleri kitapta yayınlanırsa şiddet olayları yaşanmasının kayda değer bir ihtimal dahilinde olduğuna kanaat getirdi.

Sonuçta ben Yale Üniversitesi Yayınları’nın bu tür bir kararın olumsuz sonuçları olacağına inanarak çizimleri yayınlamamasına karar verdim. Birçok kişi kararımın apolitik, politik olarak yanlış ya da doğrudan yanlış olduğunu hissetti. Ama ben bunun sorumlu, prensipli, pratik ve doğru karar olduğuna inanıyorum. Sonuçta özgün içeriğin hiçbir bölümünün engellenmediğini not etmek de önemli.

Yayından sonra başlayan geniş müzakereler süresince yazar tartışmayı kitapta işlenen konulara çekmeye çalıştı. Yayıncı da aynısını yaptı. Fakat tam da Klausen’in bizi hakkında uyardığı dinamik içerisine kilitlendik. Olayların aktörleriyle yaptığı mülakatları Kurosawa’nın filmi Rashomon’daki öykü anlatıcılığına benzeten Klausen şöyle yazıyor: “Hepsi durumu farklı anlamıştı ve başkalarının eylemlerine sebep olan motivasyonları anlamak için yeterince donanımları yoktu… Çıkarılacak ders, objektif gerçekliklerden ziyade yorumların sonuçlarda etkili olduğuydu”

John Donatich Yale Üniversitesi Yayınları’nın direktörüdür.

Jytte Klausen’in yaşananlara dair anlattıkları için Timothy Garton Ash ile yaptığı röportajı izleyin.

Devamı İçin:

ArtDenmarkIslamMediaProtestReligionSatireViolence