Her ne kadar Çin’deki insan arama motoru hükümetin yolsuzluklarını ortaya çıkarmada kullanılsa da normal vatandaşları utandırmak için de kullanılabilir. Judith Bruhn yazıyor.

İnsan arama motoru, Çince’den doğrudan çevrildiği şekliyle,  internette insanların insanları araması içindir. İnternet vatandaşları çevrimiçi forumlar ya da duyuru panolarında bir bireyi tanımak, nerede olduğunu, kişisel ve iletişim bilgilerini bulmak için arama yapıp bilgi paylaşırlar. Çoğu durumda insanlar kayıp akrabalarına ya da arkadaşlarını bakar. Örneğin “Keskin Birader (Brother Sharp)” lakablı kafası karışmış evsiz bir adam internette resimlerinin yayınlamasından sonra ailesine kavuştu.

Ancak en ünlü olaylar tartışmalı bir ahlak anlayışına sahip kişilerin sansüre uğraması gerektiğini düşünen öfkeli internet vatandaşlarından çıkıyor. Buna en iyi örnek bir kadının sivri topuklu ayakkabısıyla yavru bir kediyi öldürüşünü gösteren 2006 yılına ait bir videodur. Çinli internet vatandaşları bundan tiksinti duymuş ve kadını internette aramaya başlamıştı. Altı gün içerisinde kadının Heilongjiang bölgesinden eczacı Wang Yu olduğu ortaya çıktı. Aynı şekilde kameramanın da yerel bir televizyonda çalışan Li Yongjun olduğu tespit edildi. Yerel otoriteler olayla ilgili soruşturma başlattıklarını ilan etti. Fakat Çin’de hayvanları koruma kanunu olmadığı için bu kişiler suçlanmadı. Yine de Li Yonjun halktan özür diledi. Wang Yu ve Li Yongjun insan arama motoru nedeniyle işlerini kaybetti.

İnsan arama motoru yolsuzluğun ve sosyal adaletsizliğin ortaya çıkarılmasında yardımcı olabilir. Nanjing’in Jiangning bölgesindeki Tapu Kadastro Bürosu’nun eski şefi Zhou Jiugeng’in başına gelen olay bunun en iyi örneklerinden. 10 Aralık 2008’de, Jiugeng yerel medyaya yaptığı açıklamada zararına mülk satışı yapan herhangi bir şehir planlamacısının soruşturmaya alınacağını söyledi. Yüksek mülk fiyatları düşünüldüğünde bu Çin’de çok hassas bir konu.  Bir gün sonra ‘‘Kadastro şefi Zhou’ya Yönetilen Sekiz Soru’’ başlıklı yazı yayınlandı ve bu Zhou ile ilgili insan arama motorunu harekete geçirdi. İnternet vatandaşları Zhou’yu paketi 15 İngiliz Sterlini olan sigarayla gösteren bir fotoğrafı buldular. Daha sonrasında Zhou’yu 10,000 sterlin değerindeli bir Vacheron-Constantin saatini takarken ve Cadillac sürerken gösteren fotoğraflar yayınladı. Devlet görevlilerinin mütevazi maaşları düşünüldüğünde yolsuzluk suçlamaları ortaya atıldı. 29 Aralık 2008’de Zhou ofisten alındı ve Şubat 2009’da rüşvet suçu ve parti disiplinini ihlal etmekten hakkında bir soruşturma başlatıldı. Ekim 2009’da rüşvetçilikten 1 milyon RMB (yani 100,000 sterlinin üstünde) para kazanmaktan 11 yıl hapse mahkum edildi.

Çinli insan arama motoru internet vatandaşlarının kendine görev edindiği düzeni sağlama örneklerinden biri. Her ne kadar bu bazen parti görevlilerine karşı olabilse de, Çin Komünist Partisi yolsuzluk örneklerinin temizlenmesine yardımcı olduğu için bu davranışı destekliyor.  Rebecca MacKinnon’un belirttiği gibi, Çin’de yolsuzlukla savaşmak için kitlelerin cesaretlendirilmesinin çok güçlü bir geçmişi var. New York Times bile insan arama motorlarından “Kırmızı Muhafızlar 2.0“ diye bahsediyor. Kültürel Devrim sırasında genç Çinlilerden oluşan Kırmızı Muhafızlar, ‘‘Çin’i kırmıza çevirmek’’ için atağa kalkarak toplumdaki eski  ve burjuva değerleri yıkmıştı. Komşularına, öğretmenlerine ve hatta ailelerine karşı çıkarak ‘‘kötü sınıf değerlerine’’ karşı acımasız bir kampanya başlatmışlardı. Belki tamamıyla doğru olmasa da Kültürel Devrim’in karmaşık bir sürü nedenden ötürü insanlara karşı yaptığı savaşım ile günümüzün gerçek sonuçları olan çevrimiçi insan arama motoru arasında kurulan ilginç bir karşılaştırma olmuş.

Ancak Kırmızı Muhafızlar ile insan arama motorları arasında çok açık bir fark var; Muhafızlar suçladıkları kişileri çoğunlukla tanıyor, onlara şiddet uyguluyor ve hatta bazen öldürüyordu; insan arama motoru ise genellikle şahsen tanımayan kişiler hakkında kötüleme yapmak için araştırmayı, sonrasında çevrimiçi harekete geçmeyi ve fiziksel saldırıdan ziyade kelimeleri kullanmayı içeriyor. İnternet vatandaşları kendi şahsi görüşlerinden yola çıkarak bu araştırmaları başlatıyorlar. Ancak Kırmızı Muhafızlar’ın siyasi motivasyonları vardı. Ayrıca Mao Tesetung ve hükümet tarafından destekleniyorlardı. Yine de bu iki grup arasında bazı benzerlikler mevcut. Bunlar topluma karşı sorumluluk duygusu ve özellikle de parti görevlileri söz konusu olduğunda adaletsizliğe ve yolsuzluğa karşı savaşma isteğiydi. Ne yazık ki başka bir benzerlik ise kontrol edilemeyen bir grup dinamiğine özgü bir çevrimiçi öfke. Bu bazen şahısları hiç haketmedikleri bir şekilde taciz etmeye kadar varabiliyor.

Örneğin kocasından ayrılan Jiang Yan Aralık 2007’de intihar etti. Yan’ın kızkardeşi Jiang Hong, ablasının kocası tarafından aldatılmasını, sonrasında ayrılmalarını ve depresyona girmesini açığa çıkaran ablasına ait günlüğü internette paylaştı. Daha sonra bu olaya küpüren halk, eski koca Wang Fei ve kızarkadaşı için insan arama motorunu başlattı. Bir gün içinde iki şahsın da kimliğini açığa çıkardılar ve onları telefon yağmuruna tuttular. Hatta bazıları Wang Fei’nin ailesinin evinin kapısını kırmızı harflerle boyadı. Adamın ve kızarkadaşının çalıştığı çokuluslu reklam şirketi Saatchi & Saatchi ikisinin de gönüllü olarak istifa ettiğini söyleyen bir açıklama yayınladı. Fakat Wang’in avukatı ikisinin de istifa etmeye zorlandığını ve saklandıklarını söyledi. Her ne kadar Wang Fei’nin bu davranışı ahlakdışı ve eşinin intiharı çok üzücü bir durum olsa da boşanmaların alışmamış durum olduğu söylenemez. Bu olayda insan arama motoru kitlelerin tacizine yol açmıştır.

Duke Üniversitesi’nde okuyan Çinli öğrenci Wang Qianyuan da insan arama motoru aramalarının gazabına uğradı. Kampüsteki Çinli öğrencilerle Özgür Tibet grupları arasında arabulucuk yapmaya çalışmasından sonra, Qiuanyuan’ın bir videosu internette yayınlandı ve böylece Çinli halka karşı ‘‘ırk haini’’ olarak ilan edildi. Kendisinin ve Çin’deki ailesinin şahsi bilgileri açığa çıkarılarak taciz edildi. Öyleyse insan arama motorları ifade özgürlüğünü kısıtlıyor, bireylere ve ailelerine zarar veriyor.  Bu kişilerin kendileri için ciddi sonuçlar doğuran böylesi bir muhameleyi hak edip etmediklerine yasalar ya da düzenlemeler karar  vermiyor. Daha ziyade bu karar aramayı yapan kişilerin takdirine kalıyor.

İnsan arama motoru bu şekilde kullanıldığı takdirde intikam korkusu yüzünden ifade özgürlüğünü sınırlandırabilir. 2008 Sinchuan depreminden sonra Zhang Ya internette bir video yayınlayarak deprem haberleri yüzünden sevdiği televizyon programlarına ara verilmesinden yakındı. İnternet vatandaşları insan arama motorunu başlattı ve Ya’yı tehdit ettiler. Öyle ki Ya aldığı ölüm tehditleri yüzünden polis korumasına alındı. Her ne kadar Ya’nın videosu çoğu insan için yakışıksız ve gücendirici olsa da bu olay insan arama motorunun doğasını ve olası sonuçlarının ciddiyetini gösteriyor.

İnsan arama motorunun nasıl  yasal bir düzene sokulacağına dair Çin’de tartışmalar sürüyor. Çevrimiçi forumlar ve duyuru panoları içeriklerin yayınlanmasında sorumlu tutuluyor. Böylece bu aramaların kurbanları insan arama motorlarını barındıran sitelerin sahiplerini dava edebiliyor. Wang Fei bunu yapanlardan bir ilkiydi. 2008’de ölen eşinin sitesini barındıran bloğun sahibini, Daqi’yi ve Tianya’yı dava etti. İftira atmaktan dava etme hakkı dışında insan arama motorları yasal düzenlemeye tabi değil. Jiangxi bölgesi savcısı Yang Tao 2008’de Şanghay’daki Oriental Morning Post’a yaptığı bir açıklamada insan arama motorlarının sıradan vatandaşların adalet araması için gerekli olan bir alan olduğunu söyledi.

İnsan arama motorlarının Çin için iki anlamı var. Bir yandan yolsuzluk yapan devlet görevlilerine karşı vatandaşları güçlendirirken diğer yandan kendileriyle aynı fikirde olmayanların ifade özgürlüğünü sınırlandırmak isteyenlere de hizmet edebilir. Bu bazen güçlendiren bazen de ifade özgürlüğünü sınırlandıran karmaşık bir durum.

Devamı İçin:

AnonymityAnonymityChinaChinaDefamationDefamationInternetInternetLawLawPowerPowerPublic MoralityPublic MoralityReputationReputationRight to informationRight to informationSocial mediaSocial mediaTechnologyTechnologyViolenceViolence